Sự phát triển của Nhu Đạo tại Việt Nam

Nhu Đạo (Judo) là một môn võ thuật hiện đại có nguồn gốc từ Nhật Bản, được sáng lập bởi Tổ sư Jigoro Kano vào cuối thế kỷ 19, hàm chứa một hệ thống đạo lý và các phương pháp rèn luyện thể chất, tinh thần cho con người. Với sự kết hợp giữa các yếu tố võ thuật và triết lý khoa học, Nhu Đạo trở thành một phương pháp rèn luyện toàn diện, giúp con người phát triển cả về thân thể lẫn trí tuệ. Vì thế, Nhu Đạo nhanh chóng phát triển toàn thế giới, hình thành các trường phái Nhu Đạo Pháp, hay Nhu thuật Ba Tây (Brazillan Jiu-jitsu).

Tại Việt Nam, Nhu Đạo được truyền bá và phát triển mạnh mẽ từ thập niên 50 nhờ sự góp sức của những trí thức, đặc biệt là những Giáo sư người Việt trở về từ Pháp. Sự kết hợp giữa văn hóa Nhật Bản, truyền thống văn hóa Việt Nam và tinh hoa văn hóa, phong thái Châu Âu được các giáo sư tích lũy trong quá trình học tập và làm việc tại Pháp đã tạo ra một con đường phát triển mới cho Nhu Đạo tại Việt Nam. Sự đặc thù đó tạo nên đặc tính rất riêng biệt cho các môn sinh Nhu Đạo Việt Nam như khiêm cung, lễ độ trong văn hóa Nhật Bản; trí thức, lịch lãm, tự tin theo một phong cách rất phương Tây; và sự hào sảng, nghĩa tình, kết nối của người dân đất Sài Gòn, nên có thể nói rằng sự phát triển của Nhu Đạo tại Việt Nam có nhiều đặc điểm độc đáo.

Nhu đạo không chỉ là một môn võ, mà còn mang đến một hệ thống giáo lý đặc biệt, với nguyên lý "nhu" (linh hoạt) và "cương" (mạnh mẽ), giúp người luyện tập phát triển không chỉ cơ thể mà còn là tâm hồn, trí tuệ, tinh thần huynh đệ, đồng đội. Nhu đạo du nhập vào Việt Nam vào những năm đầu thập niên 50 khi Giáo sư Phạm Đăng Cao trở về nước để nhậm chức Tỉnh trưởng Cần Thơ. Ông là người tiên phong truyền bá Nhu đạo tại Cần Thơ và với vai trò, bản chất vốn có kết hợp với sự khoa học, lịch lãm từ Phương Tây, Nhu đạo nhanh chóng được lan tỏa rộng khắp Việt Nam, và địa điểm tiếp nhận Nhu đạo một cách nhanh chóng là Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh. Người Sài Gòn với tinh thần cởi mở và hội nhập, luôn sẵn sàng tiếp thu cái mới, cái tốt đẹp từ mọi nơi trên thế giới, đã xem Nhu Đạo như một môn thể thao rèn luyện trí tuệ, thể chất và còn như một phần của triết lý sống. Với tinh thần đó, Nhu đạo được tiếp tục phổ biến rộng khắp tại Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh. Từ giữa thập niên 50 các Giáo sư Nhu đạo từ Pháp về nước giảng dạy đã tiếp tục lan tỏa Nhu đạo tại Sài Gòn, điển hình như: Bác sĩ Nguyễn Anh Tài, Giáo sư Phạm Lợi, Thái Thúc Thuần, Đặng Thông Trị… Đến năm 1955, Giáo sư Hồ Cẩm Ngạc phát triển môn Nhu đạo Việt Nam (dòng chính thống từ "đất tổ Kodokan" Nhật Bản). 

Và từ thập niên 60 đến thập niên 70, Hòa thượng Thích Tâm Giác tu học từ Nhật Bản về và thành lập Viện Nhu Đạo Quang Trung. Dưới sự dẫn dắt của nhà sư và các môn đồ, Nhu Đạo đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của đông đảo học sinh, sinh viên và những người đam mê võ thuật ở miền Nam. 

Mốc son đầu tiên của Nhu Đạo Việt Nam năm 1964 khi Nguyễn Văn Bình đại diện Việt Nam đạt chuẩn tham dự Thế vận hội Olympic tại Tokyo ở hạng cân 69kg, ông được xếp hạng 19 thế giới.

Hơn 30 năm sau, giữa thập niên 90, "cô gái vàng Judo" Cao Ngọc Phương Trinh của vùng đất Khánh Hội - người 3 lần liên tiếp Vô địch SEA Games 16, 17, 18, một lần nữa đại diện Việt Nam xuất hiện tại đấu trường Olympic Atlanta 1996.

Nhu Đạo Việt Nam trở mình từ đây, bước sang thiên niên kỷ 2000, Nhu Đạo Việt Nam lại sản sinh một "Nữ hoàng huyền thoại" Văn Ngọc Tú - với 5 lần Vô địch SEA Games và có đến 2 lần đạt chuẩn tham dự Thế vận hội Olympic 2012 và 2016. Tiếp nối bằng võ sĩ Nguyễn Thị Thanh Thủy tại Olympic Tokyo 2020 và gần đây nhất Nguyễn Thị Tình đã đạt chuẩn tham dự Thế vận hội Olympic Paris 2024.

Khi nhìn nhận sự phát triển của Nhu Đạo tại Việt Nam, đặc biệt là tại Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, không thể không nhắc đến tinh thần và khí chất của người dân nơi đây. Những người Sài Gòn, những người có truyền thống "đi về phương Nam, đi mở cõi", từ lâu đã được biết đến với khí chất mạnh mẽ, hào sảng, và tinh thần hội nhập nhanh chóng. Họ là những người "không ngại khó khăn", luôn sẵn sàng đối mặt với thử thách, và đặc biệt là có một tinh thần đoàn kết, huynh đệ rất đáng trân trọng. Bên cạnh đó Người Sài Gòn không chỉ là những người dân giàu lòng mến khách, mà còn là những người có tinh thần mạnh mẽ, dám nghĩ dám làm và luôn sẵn sàng đối mặt với thử thách. Tinh thần này hoàn toàn tương đồng với tinh thần của các võ sĩ trong Nhu Đạo, những người luôn tìm kiếm sự hoàn thiện bản thân thông qua việc khổ luyện, kiên nhẫn và tinh thần đồng đội.

Giống như tinh thần "Hiệp sĩ" phương Tây hay "Võ sĩ đạo" phương Đông, Nhu Đạo đòi hỏi người luyện tập phải có phẩm hạnh và đạo đức cao, không chỉ biết võ thuật mà còn phải học võ đạo, cách tôn trọng đối thủ, tinh thần hiệp nghĩa và không ngừng hoàn thiện bản thân. Người Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh đã dễ dàng hòa nhập với triết lý võ đạo này. Tinh thần "hào sảng" và "mạnh mẽ" của người Sài Gòn được thể hiện qua sự nhanh nhạy trong việc tiếp nhận và áp dụng các giá trị mới, cũng như khả năng hội nhập và phát triển trong một môi trường đa văn hóa. Những đặc điểm này dễ dàng kết nối với triết lý võ đạo của Nhu Đạo, vốn đề cao tinh thần linh hoạt, sự tôn trọng đối thủ và sự phát triển toàn diện về thể chất lẫn tinh thần. Chính vì thế, Nhu Đạo đã không chỉ là một môn võ mà trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn hóa thể thao, giáo dục tại Việt Nam, đặc biệt là ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh.

Sự kết hợp giữa những giá trị truyền thống của môn Nhu đạo với tinh thần của người Sài Gòn là một trong những yếu tố quan trọng giúp Nhu Đạo phát triển mạnh mẽ.

Sài Gòn, với lịch sử là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa, đã trở thành một nơi lý tưởng để Nhu Đạo phát triển. Người dân Sài Gòn, từ những thế hệ đầu tiên tiếp nhận môn võ này từ thập niên 50 của thế kỷ trước cho đến những thế hệ tiếp theo, đã góp phần xây dựng nên một cộng đồng Nhu Đạo mạnh mẽ, đầy khí thế. Các câu lạc bộ Nhu Đạo ở Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ là nơi để luyện tập thể thao mà còn là nơi để giao lưu, học hỏi và phát triển các giá trị văn hóa của môn võ này.

Một điểm đặc biệt của Nhu Đạo Việt Nam là sự kết hợp giữa những nguyên lý võ học phương Đông và văn minh phương Tây. Nhu Đạo đã nhanh chóng hòa nhập vào văn hóa Việt Nam, đặc biệt là ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, nơi có một cộng đồng đa dạng và cởi mở. Những phẩm chất như sự tôn trọng đối thủ, trung thực và kiên trì trong Nhu Đạo có thể dễ dàng tương đồng với tinh thần của các võ sĩ đạo phương Đông và các hiệp sĩ phương Tây.

Võ sĩ đạo phương Đông luôn coi trọng sự kiên nhẫn, tôn trọng đối thủ và việc luyện tập không ngừng nghỉ để hoàn thiện bản thân. Những đặc điểm này không chỉ có ở các võ sĩ Nhật Bản mà còn phản ánh rõ nét trong các võ thuật cổ truyền Việt Nam. Tinh thần này cũng được người Sài Gòn tiếp thu và phát triển qua các thế hệ, tạo nên một lớp lớp người tập võ đầy nhiệt huyết, kiên trì và không ngừng hoàn thiện mình.

Cùng với đó, tinh thần hiệp sĩ phương Tây cũng có những nét tương đồng. Những hiệp sĩ trong lịch sử không chỉ được biết đến với sự chiến đấu quả cảm mà còn là hình mẫu của những người có phẩm chất cao quý, biết bảo vệ lẽ phải và sự công bằng. Mặc dù hình mẫu hiệp sĩ này có nguồn gốc từ châu Âu, nhưng các giá trị như lòng trung thành, sự bảo vệ lẽ phải và những chiến đấu vì công lý vẫn rất phù hợp với tinh thần của Nhu Đạo. Chính vì thế, Nhu Đạo không chỉ là một môn võ, mà còn là một phương pháp để con người phát triển cả về thân thể lẫn đạo đức.

Dù Nhu Đạo là một môn võ du nhập từ nước ngoài, nhưng sự kết nối giữa nó và tinh thần của người Việt, đặc biệt là người Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, đã tạo nên một di sản đặc biệt. Người Sài Gòn không chỉ tiếp thu môn võ này như một phương pháp rèn luyện thể chất mà còn tiếp nhận các giá trị về đạo đức, tôn trọng người khác và tinh thần đồng đội. Những giá trị này rất gần gũi với truyền thống văn hóa của người Việt, đặc biệt là trong các giá trị về gia đình, cộng đồng và lòng tôn kính đối với người đi trước.

Môn võ Nhu Đạo, với đặc trưng mềm dẻo, linh hoạt, nhưng lại rất mạnh mẽ và quyết liệt trong thi đấu, chính là hình ảnh phản ánh tinh thần của người Sài Gòn trong quá trình hội nhập và phát triển. Người Sài Gòn từ xưa đến nay luôn được biết đến là những người đi về phương Nam, là những người mở cõi, dám đương đầu với thử thách, nhưng cũng rất hòa đồng và thân thiện. Họ luôn tìm cách làm giàu văn hóa dân tộc nhưng cũng luôn mở lòng với những điều mới mẻ.

Hơn nữa, Nhu Đạo không chỉ là một môn võ thuật mang tính thể thao mà còn là một công cụ hữu hiệu giúp con người rèn luyện và nâng cao phẩm hạnh cá nhân. Các kỹ thuật của Nhu Đạo, như là khả năng kiểm soát đối thủ mà không gây tổn thương, luôn thể hiện sự tinh tế, khéo léo, trong khi các quy tắc về đạo đức trong môn võ này lại nhấn mạnh tinh thần "tôn sư trọng đạo", "thắng không kiêu, bại không nản". Những phẩm chất này, dù được hình thành trong bối cảnh văn hóa Nhật Bản, nhưng lại rất phù hợp với các giá trị truyền thống của người Việt.

Trong tương lai, Nhu Đạo tại Việt Nam, đặc biệt là ở Thành phố Hồ Chí Minh, sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Với nền tảng văn hóa phong phú, tinh thần hội nhập nhanh chóng và mạnh mẽ của người dân Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, Nhu Đạo sẽ không chỉ là một môn thể thao mà còn là một phương pháp giáo dục nhân cách, giúp thế hệ trẻ phát triển toàn diện. Sự kết hợp giữa các giá trị văn hóa phương Đông và phương Tây sẽ tạo ra một thế hệ người Việt không chỉ giỏi về thể thao mà còn là những con người có đạo đức, trí tuệ và tinh thần cộng đồng vững mạnh.

Trong những thập kỷ qua, Nhu Đạo không chỉ góp phần làm phong phú thêm văn hóa võ thuật tại Việt Nam mà còn đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh và văn minh. Các câu lạc bộ Nhu Đạo đã trở thành nơi không chỉ để học võ mà còn là nơi để những người đam mê rèn luyện tinh thần, học hỏi về đạo đức, phẩm chất con người. Những giá trị này phù hợp với mục tiêu phát triển con người toàn diện mà nhiều thế hệ người Việt đang hướng tới. Bên cạnh đó, sự phát triển của Nhu Đạo cũng đã góp phần củng cố tình đoàn kết giữa các tầng lớp trong xã hội, nhất là khi môn võ này được phổ biến rộng rãi, không phân biệt tuổi tác hay giới tính. Từ những câu lạc bộ ở các thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội, đến những khu vực nhỏ hơn, Nhu Đạo đã chứng minh sức mạnh của sự hội nhập và gắn kết, trở thành một biểu tượng của lối sống tích cực và hòa nhập.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đang trở thành một điểm sáng của việc giao lưu văn hóa quốc tế. Nhu Đạo, với những giá trị đặc sắc của mình, sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, tự tin và có khả năng hội nhập nhanh chóng với thế giới. Cùng với các môn võ truyền thống và các môn thể thao hiện đại, Nhu Đạo sẽ tiếp tục là một biểu tượng của tinh thần thể thao, triết lý sống và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam.

TS Lý Đại Nghĩa - Tổng thư ký Liên đoàn Judo Đông Nam Á (bài viết năm 2024)

Link gốc: https://www.facebook.com/vietnamjudomemories/posts/pfbid02JB1RUWVopy1yKvzubGsecmXBgXJ5XWcv9XFFf5Mos5nbeWrqCPHhdfgRGHFLsgxpl